مواجهه علمای شیعی با ورود مصنوعات مدرن به ایران با تأکید بر فتاوی مذهبی

نوشتار حاضر می کوشد با بررسی تاریخ تحولات ایران در دوره صفویه وقاجاریه مواجهه ی روحانیت شیعی در برابر وجه سخت افزاری مدرنیته یا مصنوعات مدرن را بررسی کند. در بدو ورود اندیشه ها وادوات مدرن غربی، علمای شیعه و هم چنین سلطان قاجار از تعرض به حوزه ی اختصاصی یکدیگر و هم چنین ورود مصنوعاتی که بر هم زننده ی این نظم به شمار می رفت، ابا داشتند. اما در نتیجه ی افزایش مراودات سیاسی، اقتصادی و تجاری بین ایران و غرب این ساختار از هم گسیخت.با تضعیف شاه قاجار در نتیجه ی ورود اندیشه های جدید که دیگر نظام سلطانی در آن جایگاهی نداشت، روحانیت شیعی به همراه روشنفکران نبض تحولات سیاسی اجتماعی ایران را در اختیار گرفتند. واکنش روحانیت شیعی در برابر ورود مصنوعات مدرن با نفی و طرد تمدن غربی آغاز شد. اما به زودی آنان در برابر نهادها و موسسات تمدنی جدید نیز واکنش نشان دادند. اما روند رو به گسترش چنین ادواتی علما را سرانجام به باز اندیشی در مواضع خود مجبور نمود. تطبیق و تطابق با شرایط جدید برخی از علما را بر آن داشت تا به سازگاری مصنوعات مدرن با اصول اسلامی اعتراف نموده و آن ها را برای گسترش اهداف اسلامی ضروری بدانند. بررسی فتاوی موجود حکایت از آن دارد که علما با تداوم نگرش های منفی خود نسبت به مساله ی مصنوعات نمی توانستند به نقش آفرینی در تحولات پیش روی جامعه ی خود بپردازند. لذا با بازاندیشی در موضع اولیه مصنوعات مدرن را در صورتی که در خدمت اهداف اسلامی باشد، قابل اقتباس دانستند.